ความหมาย

• 
  

  [จะดูระ-] ว. สี่ เช่น จดูรพรรค ว่า รวม ๔ อย่าง {ม. คำหลวง นครกัณฑ์}.

  
  
• สร้างรูปคำศัพท์ Save Image & Share

คำถัดไป:

• จตุ- - [จะตุ-] ว. สี่, ใช้ประกอบหน้าคำที่มาจากภาษาบาลี. {ป.}. จตุกาลธาตุ [-กาละทาด] น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาแก้ธาตุตามเวลาไว้ ๔ อย่าง คือ เหง้าว่านน้ำ รากเจตมูลเพลิง รากแคแตร รากพนมสวรรค์. จตุทิพยคันธา [-ทิบพะยะ-] น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาอันมีกลิ่นหอมดังยาทิพย์ไว้ ๔ อย่าง คือ ดอกพิกุล รากชะเอมเทศ รากมะกล่ำเครือ รากขิงแครง. จตุบท น. สัตว์สี่เท้า. {ป.}. จตุบริษัท น. บริษัท ๔ เหล่า, ถ้าเป็นพุทธบริษัท คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา, ถ้าเป็นราชบริษัทหรือประชุมชนทั่วไป ได้แก่ กษัตริย์ พราหมณ์ คฤหบดี สมณะ. {ป.}. จตุปัจจัย [-ปัดไจ] น. เครื่องอาศัยเลี้ยงชีวิตของบรรพชิตในพระพุทธศาสนา ๔ อย่าง คือ จีวร {ผ้านุ่งห่ม} บิณฑบาต {อาหาร} เสนาสนะ {ที่อยู่} คิลานเภสัช {ยา}. {ป.}. จตุปาริสุทธิศีล [-ปาริสุดทิสีน] น. ศีลคือความบริสุทธิ์ หรือ ศีลคือเครื่องให้บริสุทธิ์ ๔ ประการ คือ ๑. สำรวมในพระปาติโมกข์ {ปาติโมกฺขสํวร} ๒. สำรวมตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ {อินฺทฺริยสํวร} ๓. เลี้ยงชีพโดยทางชอบ {อาชีวปาริสุทฺธิ} ๔. บริโภคปัจจัยด้วยการพิจารณา {ปจฺจยสนฺนิสฺสิต}. {ป.}. จตุผลาธิกะ น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนผลไม้อันให้คุณไว้ ๔ อย่าง คือ ลูกสมอไทย ลูกสมอพิเภก ลูกมะขามป้อม ลูกสมอเทศ. จตุลังคบาท [-ลังคะบาด] {โบ} น. พลประจำ ๔ เท้าช้าง, สำหรับช้างทรงของพระมหากษัตริย์หรือพระมหาอุปราชในเวลาสงคราม มีเจ้ากรมพระตำรวจหลวงหรือข้าราชการ เช่น พระมหามนตรี พระมหาเทพ หลวงอินทรเทพ หลวงพิเรนทรเทพ ประจำ ๔ เท้าช้าง เช่น จตุลังคบาทสี่ตน ล้วนขุนพลสามรรถ {ตะเลงพ่าย}, จัตุลังคบาท หรือ แวงจตุลังคบาท ก็ว่า. จตุโลกบาล [-โลกกะบาน] น. ท้าวจาตุมหาราช, หัวหน้าเทวดาในสวรรค์ชั้นจาตุมหาราช มีหน้าที่รักษาโลกในทิศทั้ง ๔ เรียกว่า ท้าวจตุโลกบาล คือ ๑. ท้าวธตรฐ จอมภูตหรือจอมคนธรรพ์ รักษาโลกด้านทิศบูรพาหรือทิศตะวันออก ๒. ท้าววิรุฬหก จอมเทวดาหรือจอมกุมภัณฑ์ รักษาโลกด้านทิศทักษิณหรือทิศใต้ ๓. ท้าววิรูปักษ์จอมนาค รักษาโลกด้านทิศประจิมหรือทิศตะวันตก ๔. ท้าวกุเวร จอมยักษ์ รักษาโลกด้านทิศอุดรหรือทิศเหนือ, จัตุโลกบาล ก็ว่า. จตุวาตผล [-วาตะผน] น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาแก้ลมไว้ ๔ อย่าง ได้แก่ เหง้าขิงแห้ง กระลำพัก อบเชยเทศ โกศหัวบัว. จตุสดมภ์{โบ: เลิก} น. การจัดระเบียบราชการฝ่ายพลเรือนส่วนกลาง ประกอบด้วยกรมใหญ่ ๔ กรม คือ กรมเมือง กรมวัง กรมคลัง กรมนา มีจตุสดมภ์เสนาบดีเป็นผู้บังคับบัญชาแต่ละกรม. {ป. จตุ = สี่ + ส. สฺตมฺภ = หลัก หมายความว่า หลัก ๔}.

• จตุตถ-, จตุตถี - [จะตุดถะ-, -ตุดถี] ว. ที่ ๔ เช่น จตุตถจุลจอมเกล้า จตุตถสุรทิน จตุตถีดิถี. {ป.}.

• จตุร- - [จะตุระ-] ว. สี่, ใช้ประกอบหน้าคำที่มาจากภาษาบาลีหรือสันสกฤต. {ส.: ป. จตุ}. จตุรคูณ ว. ๔ เท่า. จตุรงค์ ว. องค์ ๔, ๔ เหล่า. น. หมากรุก เช่น ต่งงกรดานจตุรงคมยง ม่ายม้า {กำสรวล}. {ป.: ส. จตุร + องฺค}. จตุรงคนายก[จะตุรงคะ-] น. ชื่อกลอนกลบทโบราณ มีบังคับพิเศษคือ กลอนแต่ละวรรคแบ่งออกเป็น ๔ จังหวะ จังหวะละ ๒ คำ คำเริ่มต้นของทุกจังหวะใช้คำเดียวกันซ้ำตลอด คำที่ ๒ กับคำที่ ๔ ใช้เสียงพยัญชนะเดียวกัน และคำที่ ๖ กับคำที่ ๘ ใช้เสียงพยัญชนะเดียวกัน ตัวอย่างว่า จักกรีดจักกรายจักย้ายจักย่อง ไม่เมินไม่มองไม่หมองไม่หมาง งามเนื้องามนิ่มงามยิ้มงามย่าง ดูคิ้วดูคางดูปรางดูปรุง {ชุมนุมตำรากลอน}. จตุรงคประดับ [จะตุรงคะ-] น. ชื่อกลอนกลบทโบราณ มีบังคับพิเศษคือ กลอน ๔ วรรค ในแต่ละบทขึ้นต้นวรรคด้วยคำ ๒ คำซ้ำกัน ตัวอย่างว่า พระหน่อไทยได้สดับแสดงกิจ พระหน่อคิดจิตวาบระหวาบหวาม พระหน่อตรึกนึกคะเนคะนึงความ พระหน่อนามแจ้งกระจัดกระจ่างใจ {ชุมนุมตำรากลอน}. จตุรงคพล [จะตุรงคะ-] น. กองทัพมีกำลัง ๔ เหล่า คือ เหล่าช้าง เหล่ารถ เหล่าม้า เหล่าราบ: หมากรุก. จตุรงคยมก [จะตุรงคะยะมก] น. ชื่อกลอนกลบทโบราณ มีบังคับพิเศษคือ ทุก ๆ ๒ บทให้ใช้ภาษาบาลีแต่งวรรคแรกทั้งวรรค และวรรคที่ ๒ เฉพาะจังหวะแรก ตัวอย่างว่า ภุมมาจายันตุเทวา ภุมมะจาเจ้าที่บดีสูร อารักษ์เรืองฤทธิ์เดชเกษสกูล อันเรืองรูญรังษีระวีวร {ชุมนุมตำรากลอน}. จตุรงคโยธา [จะตุรงคะ-] น. กองทัพมีกำลัง ๔ เหล่า คือ เหล่าช้าง เหล่ารถ เหล่าม้า เหล่าราบ. {ป., ส. จตุรงฺค + โยธา}. จตุรงคเสนา[จะตุรงคะ-] น. กองทัพมีกำลัง ๔ เหล่า คือ เหล่าช้าง เหล่ารถ เหล่าม้า เหล่าราบ, จตุรงคินีเสนา ก็ว่า. {ป., ส. จตุรงฺค + เสนา}. จตุรงคินีเสนา [จะตุรง-] น. กองทัพมีกำลัง ๔ เหล่า คือ เหล่าช้าง เหล่ารถ เหล่าม้า เหล่าราบ, จตุรงคเสนา ก็ว่า. {ป., ส. จตุรงฺคินี + เสนา}. จตุรพักตร์ ว. “ผู้มี ๔ หน้า” คือ พระพรหม. จตุรพิธ ว. มี ๔ อย่าง.จตุรพิธพร [-พิดทะพอน] น. พร ๔ ประการ คือ อายุ วรรณะ สุขะ พละ, ใช้ในการให้พร ขอให้มีอายุยืน มีผิวพรรณผ่องใส มีความสุขกายสุขใจ และมีกำลังแข็งแรง. จตุรภุช [-พุด] ว. “ผู้มี ๔ แขน” คือ พระนารายณ์.จตุรภูมิ [-พูม] น. ภูมิ ๔ คือ ๑. กามาวจรภูมิ ภูมิของผู้ท่องเที่ยวในกามภพ ๒. รูปาวจรภูมิ ภูมิของผู้ท่องเที่ยวในรูปภพ ๓. อรูปาวจรภูมิ ภูมิของผู้ท่องเที่ยวในอรูปภพ ๔. โลกุตรภูมิ ภูมิอันพ้นจากโลก. จตุรมุข {กลอน} น. “ผู้มี ๔ หน้า” คือ พระพรหม. จตุรยุค น. ยุคทั้ง ๔ คือ กฤดายุค ไตรดายุค ทวาบรยุค กลียุค. จตุรเวท, จตุรเพท [-เวด, -เพด] น. ชื่อคัมภีร์พระเวท ๔ คัมภีร์ของศาสนาพราหมณ์ในยุคพระเวท คือ ฤคเวท ยชุรเวท สามเวท และอถรรพเวท หรืออาถรรพเวท. {ดู เวท, เวท-}. จตุราริยสัจ [จะตุราริยะสัด] น. อริยสัจ ๔ ประการ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค. {ป. จตุร + อริยสจฺจ}.

• จตุรงค์ - ดู จตุร-.

• จตุรถ- - [จะตุระถะ-] ว. ที่ ๔ เช่น จตุรถาภรณ์. {ส.: ป.จตฺตถ}.